میناکاری هنری با پیشینهای در حدود پنج هزار سال است که برای زیبایی بخشیدن زیور آلات و ظروف مختلف استفاده میشدهاست. این هنر ترکیبی از آتش و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته میگردد و نقشهای زیبایی را میآفریند. به گفته برخی کارشناسان و در پی تطبیق دادن میناکاری های بیزانس با آثار ایرانی، این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشورها رفتهاست. البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشینهای بسیار طولانی دارند. برای نمونه شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد در قبرس یافت شده که نمونهای از میناکاری مرصع میباشند.[۲] همچنین مجسمه معروف زئوس که در یونان پیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد میباشد.
همچنین در مورد لعاب شیشهای مینا بر روی فلز؛ و در کاوشهایی که در نهاوند صورت گرفت یک جفت گوشواره طلا به دست آمدهاست که سبک زرگری آن به سده هفتم تا هشتم پیش از میلاد مربوط میباشد.
یکی از این نمونههای قدیمی بازوبندی از طلا به همراه میناکاری های تزیین شده بر روی آن است که مربوط به دوران هخامنشیان میباشد. در حال حاضر این اثر باستانی در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری میشود.
اوج هنری این هنر در دوره سلجوقیان بوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری مرسومیت داشته است و این آثار به کشورهای همسایه نیز فرستاده میشده است. یکی از نمونههای ارزشمند این دوره «سینی آلب ارسلان» است که میناکاری بر روی نقره است و در موزه صنایع ظریفه بوستون نگهداری میشود. این اثر توسط استادی به نام «حسن الکاشانی» ساخته شده و نامش با خط کوفی بر روی آن حک شده است.
بشقابهای ساسانی که در ارمنستان کشف شده و در موزه هنرهای اسلامی برلین و در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری میشوند، نمونههای از آثار باستانی میناکاری ایرانی میباشند.[۳] همچنین در موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ و موزههای انگلستان و فرانسه نیز آثار دیگری از میناکاری ایرانی وجود دارد .
مراحل ساخت :
۱ـ برشکاری و خمکاری : برای تولید اجسام میناکاری ،ابتدا ورقه ی فلز مس توسط برشکار ،برش داده می شود و سپس توسط استاد خمکار این ورق برش داده شده به شکل گلدان ،بشقاب یا هر شی دیگری در می آید تا برای مراحل بعدی کار آماده گردد.
۲ـ قلمزنی : در این مرحله ظرف تهیه شده توسط استاد قلمزن به صورت های مختلف و طرح های گوناگون (که غالباً به صورت طرح های هندسی واسلیمی می باشد ) قلمزنی می گردد.
۳ـ لعاب کاری : ظروف قلمزنی شده در این مرحله ۳ یا ۴ مرتبه لعاب خورده و پس از هربار لعاب کاری ،در داخل کوره در دمای ۸۰۰ درجه سانتی گراد به مدت ۲ تا ۳ دقیقه حرارت داده می شود .
۴ـ طرح ونقش : در این مرحله ظروف لعاب کاری شده ، به دست استاد میناکار می رسد و ایشان با قلم مو های بسیار ظریف (گاهی اوقات در حد یک تار مو ) شروع به ایجاد طرح و نقش روی این اجسام می نماید که عمده ی طرحهای مینا را نقوش اسلیمی ،ختایی ،گل و مرغ و شکار تشکیل می دهد .
۵ ـ کوره ی پایانی : در این مرحله که آخرین مرحله از کار است ،ظروف میناکاری شده در دما ۶۰۰ درجه سانتی گراد و به مدت ۳۰ ثانیه ،دوباره در کوره حرارت داده می شود که این امر باعث براق شدن و ثابت شدن رنگها در برابر آب ، ضربه و خط و خش میگردد.
